سید حسن نَصْرالله (۱۳۳۹ش - ۱۴۰۳ش) روحانی و سیاستمدار شیعه اهل لبنان، سومین دبیرکل حزب‌الله لبنان و از بنیانگذاران آن بود. گفته شده حزب‌الله در دوران دبیرکلی وی‌ (از سال ۱۹۹۲م-۲۰۲۴م) به قدرتی منطقه‌ای تبدیل شد، آزادسازی جنوب لبنان در ۲۰۰۰م از اشغال رژیم صهیونیستی، آزادی اسیران لبنانی و بازپس‌گیری اجساد شهدای مقاومت از دست اسرائیل در ۲۰۰۴م و پیرزوی در جنگ ۳۳ روزه در ۲۰۰۶م در زمان دبیرکلی نصرالله روی داد. به همین جهت نیز او را سید مقاومت نامیده‌اند.

همچنین او به دلیل مقاومت و پیروزی‌های چندباره در برابر اسرائیل، به عنوان محبوب‌ترین شخصیت یا رهبر و قدرتمندترین رهبرِ جهان عرب و خاورمیانه معرفی شده است.

نصرالله در حوزه علمیه نجف و مدرسه امام المنتظر در بعلبک دروس حوزوی را آموخت. وی از شاگردان سید عباس موسوی بود و مدتی نیز در درس سید محمود هاشمی، سید کاظم حائری و محمد فاضل لنکرانی در قم شرکت کرده بود.

سید حسن از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۲م عضو جنبش اَمَل، از تشکل‌های سیاسی شیعی در لبنان، بود؛ اما در سال ۱۹۸۲م با گروهی از روحانیون مبارز از آن جنبش جدا شده و حزب‌الله لبنان را تأسیس کردند. او پس از شهادت سید عباس موسوی در ۱۶ فوریه ۱۹۹۲م، به‌عنوان دبیرکل حزب‌الله انتخاب شد و تا زمان شهادتش در ۲۰۲۴م/۱۴۰۳ش در این سمت بود. نصرالله در زمان دبیرکلی، ارتباط و دیدارهای متعددی با رهبر و مقامات ایرانی و رهبران محور مقاومت داشت.

سید حسن نصرالله، ۶ مهر سال ۱۴۰۳ش/۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴م در پی بمباران ضاحیه بیروت در جنوب لبنان توسط رژیم صهیونیستی به شهادت رسید. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران، و مراجع تقلید همچون سیستانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، سبحانی، شبیری زنجانی، جوادی آملی، بشیرحسین نجفی و مقامات و دولت‌های کشورهای مختلف و گروه‌های مقاومت مانند جنبش حماس، جنبش جهاد اسلامی فلسطین، جنبش انصارالله یمن، جنبش فتح، گروه عصائب اهل الحق، جنبش امل لبنان، جریان حکمت ملی عراق و جریان صدر در عراق با صدور بیانیه‌های جداگانه شهادت او را تسلیت گفتند. در ایران پنج روز و در لبنان، سوریه، عراق و یمن نیز سه روز عزای عمومی اعلام شد. مردم کشورهای گوناگون نیز در محکومیت این ترور تظاهرات و اجتماع کردند.

نصرالله پیش از شهادتش،‌ چندین بار در سال‌های ۲۰۰۴م، ۲۰۰۶م و ۲۰۱۱م از سوی نیروهای اسرائیلی مورد سوء قصد قرار گرفته و جان سالم به در برده بود.

پسر بزرگ وی، سید محمدهادی نیز در سال ۱۹۹۷م در درگیری با نیروهای اسرائیلی به شهادت رسید.

سید مقاومت و مبارزه با اشغال‌گری اسرائیل

سید حسن نصرالله، از چهره‌های مشهور و مقبول لبنان، به جهت نقش خود و حزب‌الله در آزادسازی جنوب لبنان در ۲۰۰۰م پس از ۲۲ سال اشغال اسرائیل و همچنین پیروزی در جنگ ۳۳ روزه در ۲۰۰۶م به «سید مقاومت» ملقب شد.

نصرالله به دلیل مقاومت و پیروزی‌های چندباره در برابر اسرائیل، به عنوان شخصیتی محبوب در جهان اسلام، محبوب‌ترین رهبرِ جهان عرب و باشهامت‌ترین و قدرتمندترین رهبرِ جهان عرب و غرب آسیا معرفی شده است. سخنان حماسی و شخصیت قوی او را از عوامل محبوبیت او دانسته‌اند. به نقل یورونیوز از آسوشیتدپرس، نصرالله مورد احترام لبنانی‌ها و میلیون‌ها نفر در جهان عرب و اسلام بود. یورورنیوز از نصرالله به عنوان نزدیک‌ترین متحد ایران و دشمن سرسخت اسرائیل نام برده است.

دبیرکلی حزب‌الله لبنان

سید حسن نصرالله، پس از شهادت سید عباس موسوی در ۱۶ فوریه ۱۹۹۲م/۲۷ بهمن سال ۱۳۷۰ش، به اتفاق آرای اعضای حزب‌الله لبنان به‌عنوان دبیرکل آن حزب انتخاب شد. وی هنگام پذیرش دبیرکلی حزب‌الله ۳۲ سال داشت.

گفته شده حزب‌الله در زمان رهبری سید حسن به قدرت منطقه‌ای تبدیل شد و به پیروزی‌هایی بر رژیم صهیونیستی دست یافت که مهم‌ترین آنها آزادسازی جنوب لبنان در سال ۲۰۰۰م و جنگ ۳۳ روزه در ۲۰۰۶م و شکست گروه‌های تروریستی در ۲۰۱۷م بیان شده است.

نقش سید حسن در آزادی اسیران لبنانی و بازپس‌گیری اجساد مبارزان مقاومت از دست اسرائیل در سال ۲۰۰۴م نیز اساسی و کلیدی دانسته شده است. حزب‌الله در زمان دبیرکلی سید حسن،‌ وارد فعالیت‌های سیاسی شد و برخی از اعضای آن به مجلس نمایندگان لبنان راه یافتند.

سید حسن یکی از اهداف ترور اسرائیل بود و گفته شده از سال ۲۰۰۶م به دلیل تهدید به ترور توسط نیروهای اسرائیلی در خفا زندگی می‌کرد. سخنرانی‌های او نیز به صورت مجازی و ویدئو کنفرانس برگزار می‌شد. او حزب‌الله را خاری در چشم آمریکا و مانع اساسی در مقابل طرح‌های اشغال‌گرانه اسرائیل می‌دانست.

ارتباط با گروه‌های مقاومت

سید حسن نصرالله در سمت دبیرکلی حزب‌الله لبنان،‌ همواره با محور مقاومت روابط نزدیکی داشت. او با رهبران ایران و گروه‌های مبارز فلسطینی همچون حماس متحد بود. او در جریان حملات اسرائیل به غزه پس از طوفان الاقصی، جبهه‌ای در جنوب لبنان برای حمایت و پشتیبانی از مقاومت فلسطین ایجاد کرد و اعلام کرد این جبهه تا پایان جنگ غزه ادامه خواهد داشت. حزب‌الله لبنان در دوره دبیرکلی او با جنبش امل لبنان نیز روابط خوب و دوستانه‌ای داشت.

دیدار سید حسن نصرالله (اولین نفر سمت راست) و سید عباس موسوی (اولین نفر سمت چپ) با آیت‌الله خامنه‌ای (۱۳۷۰ش) ارتباط با ایران

سید حسن با ایران و رهبران آن رابطه نزدیک و دوستانه‌ای داشت و بارها به ایران سفر کرده و با رهبران ایران دیدار داشت. وی نخستین بار در سال ۱۳۶۰ش یا ۱۳۶۱ش در حسینیه جماران با امام خمینی دیدار کرد. در سال ۱۳۶۵ش نیز همراه با اعضای حزب‌الله به دیدار امام رفت. ملاقات آخر او با امام خمینی نیز مربوط به چند ماه پیش از وفات امام خمینی و زمان درگیری میان جنبش امل و حزب‌الله بود.

چنانچه در زندگینامه خودگفته سید حسن نصرالله آمده، رابطه نزدیک او با آیت‌الله خامنه‌ای از ۱۳۶۵ش شروع شد. او بارها با مقامات نظامی و کشوری ایران همچون قاسم سلیمانی، حسین امیرعبداللهیان، وزیر وقت امور خارجه ایران، دیدار داشت.

نصرالله ایران را دوست خود و حامی حزب‌الله می‌دانست و در مقابل نیز از ایران دفاع می‌کرد. از جمله در واکنش به حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق در فروردین ۱۴۰۳ش/آوریل ۲۰۲۴م،‌ از حق ایران برای تنبیه اسرائیل حمایت کرده و پاسخ ایران علیه اسرائیل را حتمی دانسته بود. وی روابط دوستانه خود با ایران را افتخار می‌شمرد.

حسن نصرالله در نوامبر ۲۰۰۹م سند سیاسی جدید حزب‌الله را اعلام و ارائه کرد که تعهد و التزام حزب‌الله به ولایت فقیه در ایران یکی از خط مشی‌های آن گروه شمرده شده بود. به گفته شبکه الجزیرة و یورونیوز، برخی از کارشناسان و مخالفان حزب‌الله، نصرالله و حزبش را عامل و نماینده ایران در لبنان می‌دانند.

سید حسن نصرالله

ما معتقدیم یزید این دوران که باید کربلایی، حسینی و زینبی با او مقابله کنیم، پروژه‌ی آمریکایی صهیونیزم است. پروژه‌ای که امت، تمدن، ادیان آسمانی، ملت‌ها و مقدسات ما را تهدید می‌کند. و ما در برابر این یزید، حسینی و زینبی بوده‌ایم و خواهیم ماند. این نبرد برای ما در اولویت مطلق خواهد ماند.

زندگی‌نامه و تحصیلات

سید حسن نصرالله، در ۳۱ آگوست ۱۹۶۰م یا ۱۹۶۲م برابر با ۸ شهریور ۱۳۳۹ش یا ۱۳۴۱ش در یکی از محله‌های شرق بیروت به دنیا آمد. پدرش «سید عبدالکریم» و مادرش نهدیه صفی‌الدین اهل روستای البازوریه از توابع صور در جنوب لبنان بودند که به بیروت مهاجرت کرده بودند. در برخی منابع گفته شده وی در بازوریه متولد شده است. سید حسن دارای سه برادر و پنج خواهر و فرزند بزرگ خانواده است. او در نوجوانی به همراه برادرانش در مغازه بقالی پدرش کار می‌کرد.

اینفوگرافی زندگی سید حسن نصرالله

نصرالله دورهٔ ابتدایی را در مدرسه النجاح در منطقه التربویه گذراند و با آغاز جنگ‌های داخلی لبنان در آوریل ۱۹۷۵م/۱۳۵۴ش همراه خانواده به روستای بازوریه،‌ منتقل شد و تحصیلات دبیرستان خود را در شهر صور ادامه داد.

سید حسن، به گفته خودش، از کودکی به حوزه علمیه و روحانیت علاقه داشت؛ اما پدر و مادرش مخالف بودند. او در ۱۹۷۶م/۱۳۵۵ش با تشویق سید محمد غروی، امام جمعه شهر صور و از شاگردان سید محمدباقر صدر، برای فراگیری علوم دینی به نجف رفت. سید محمد طی نامه‌ای، سید حسن را به آیت‌الله صدر معرفی کرد. صدر نیز سید عباس موسوی را برای نظارت به وضعیت علمی و تأمین نیازهای سید حسن نصرالله گماشت. سید حسن در سال ۱۹۷۸م دروس مقدماتی حوزه را به پایان رساند و پس از دو سال اقامت در نجف، به دلیل فشارهای رژیم بعث عراق، به لبنان بازگشت. او با تأسیس مدرسه امام منتظر در سال ۱۹۷۹م/۱۳۵۷ش در بعلبک، دروس حوزوی خود را ادامه داد و همزمان به تدریس نیز مشغول شد.

او در سال ۱۹۸۹م/۱۳۶۷ش یا ۱۹۹۰م/۱۳۶۸و۱۳۶۹ش به مدت یک سال برای تحصیل علوم دینی به قم سفر و در درس سید محمود هاشمی، سید کاظم حائری و محمد فاضل لنکرانی شرکت کرد. دلیل بازگشت نصرالله از قم به لبنان را شایعاتی مبنی بر تشدید اختلافات حزب‌الله با جنبش امل دانسته‌اند.

نصرالله در کنار تحصیلاتش، آموزش‌های مختلف نظامی و دوره‌های چریکی را نیز پشت‌سر گذاشت.

سید حسن نصرالله در جوانی - همسر و فرزندان

نصرالله در سال ۱۹۷۸م در ۱۸ سالگی با فاطمه یاسین ازدواج کرد که حاصل آن سه پسر به نام‌های محمدهادی، محمدجواد و محمدعلی و یک دختر به نام زینب بود. سید محمدهادی فرزند بزرگ او، در ۱۲ سپتامبر ۱۹۹۷م/۲۲ شهریور ۱۳۷۶ش در درگیری با نیروهای اسرائیل در جنوب لبنان به شهادت رسید. جنازه وی به دست صهیونیست‌ها افتاد و یک سال بعد در عملیات تبادل میان اسرائیل و حزب‌الله به لبنان بازگردانده شد.

فعالیت‌ها و مسئولیت‌های سیاسی: از جنبش امل تا حزب‌الله

سید حسن نصرالله از سال‌های نخست عمرش وارد فعالیت‌های سیاسی شد. برخی فعالیت‌های سیاسی او عبارتند از:

• وی به جهت علاقه به امام موسی صدر، پس از پایان دوره دبیرستان در سال ۱۹۷۵م به جنبش اَمَل پیوست و به همراه برادرش سید حسین، مسئول آن جنبش در شهرک البازوریه شد.
• در سال ۱۹۸۲م به عضویت کمیته سیاسی جنبش امل درآمد و مسئولیت سیاسی این جنبش در منطقه بقاع را برعهده گرفت.
• در سال ۱۹۸۲م و در پی اشغال لبنان از سوی نیروهای رژیم صهیونسیتی و طرح صلح میان اسرائیل و لبنان از سوی برخی رهبران جنبش امل، سید حسن به‌همراه گروهی از روحانیون مبارز همچون سید عباس موسوی و صُبْحی طُفَیلی از جنبش امل جدا شدند و هسته اولیه حزب‌الله لبنان را تأسیس کردند.
• در سال ۱۹۸۵م به عنوان مسئول و نماینده حزب‌الله در منطقه بقاع منصوب شد.
• در سال ۱۹۸۷م رئیس کمیته اجرایی حزب‌الله و عضو شورای تصمیم‌گیری حزب‌الله شد.
• وی در سال ۱۹۸۹ و ۱۹۹۰م و حضورش در قم، نماینده حزب‌الله در تهران و مسئول پیگیری کارهای حزب‌الله در ایران بود.
• در سال ۱۹۹۲م نیز با ترور سید عباس موسوی به عنوان دبیرکل حزب‌الله انتخاب شد.

سید حسن در سال ۱۳۶۰ش، حکم اجازه اخذ وجوهات شرعیه و تصرف در امور حسبیه و شرعیه را از او دریافت کرد. او همچنین نماینده و وکیل آیت‌الله خامنه‌ای در بیروت و جبل عامل بود.

شهادت

مقالهٔ اصلی: ترور سید حسن نصرالله

پیام تسلیت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران

مجاهد کبیر، پرچمدار مقاومت در منطقه، عالم بافضیلت دینی، و رهبر مدبر سیاسی، جناب سید حسن نصرالله رضوان‌الله‌علیه، در حوادث دیشب لبنان به فیض شهادت نائل آمد و به ملکوت پرواز کرد. سید عزیز مقاومت پاداش ده‌ها سال جهاد فی سبیل الله و دشواری‌های آن را در خلال یک پیکار مقدس دریافت کرد... فیض شهادت پس از اینهمه مجاهدت حق مسلّم او بود. دنیای اسلام، شخصیتی باعظمت را؛ و جبهه‌ی مقاومت پرچمداری برجسته را، و حزب الله لبنان رهبری کم‌نظیر را از دست داد، ولی برکات تدبیر و جهاد چند ده ساله‌ی او هرگز از دست نخواهد رفت. اساسی که او در لبنان پایه‌گذاری کرد و به دیگر مراکز مقاومت، جهت بخشید، با فقدان او نه تنها از میان نخواهد رفت، که به برکت خون او و دیگر شهیدان این حادثه استحکام بیشتر خواهد یافت. ضربات جبهه‌ی مقاومت بر پیکر فرسوده و رو به زوال رژیم صهیونی، بحول و قوه‌ی الهی کوبنده‌تر خواهد شد. ذات پلید رژیم صهیونی در این حادثه، به پیروزی دست نیافته است. سیّد مقاومت، یک شخص نبود، یک راه و یک مکتب بود، و این راه همچنان ادامه خواهد یافت. خون شهید سید عباس موسوی بر زمین نماند، خون شهید سید حسن هم بر زمین نخواهد ماند.

سید حسن نصرالله، روز جمعه ۶ مهر سال ۱۴۰۳ش/۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴م در پی بمباران منطقه شیعه‌نشین ضاحیه در جنوب بیروت توسط رژیم صهیونیستی به شهادت رسید. ارتش این رژیم مدعی شده است مرکز فرماندهی و محل برگزاری جلسات حزب‌الله را هدف قرار داده است. پس از این حمله، ارتش اسرائیل از کشته شدن سید حسن نصرالله و برخی دیگر از فرماندهان مانند علی کرکی خبر داد و حزب‌الله در اعلامیه‌ای در ۷ مهر ۱۴۰۳ش شهادت سید حسن نصرالله را اعلام و تأیید کرد. خبر شهادت او در برخی حرم امامان مانند حرم امام رضا(ع) و حرم امام علی(ع)‌ اعلام عمومی شد.

در بیانیه حزب‌الله آمده است «سید مقاومت، بنده صالح سید حسن نصرالله، به عنوان شهیدی بزرگوار، رهبری شجاع، دلاور، حکیم، بصیر و مؤمن، به قافله جاویدان شهدای کربلا و جوار و رضوان الهی پیوست.

به نقل شبکه الجزیره از رسانه‌های اسرائیلی، رژیم صهیونیستی در این بمباران حدود ۸۵ بمب سنگرشکن یک یا دو تنی استفاده کرد؛ در حالی که کنوانسیون ژنو استفاده از چنین بمب‌هایی را ممنوع اعلام کرده است.

براساس گزارش خبرگزاری‌ها، جسد نصرالله سالم بوده و علت مرگ او شوک یا ضربه ناشی از انفجار یا استنشاق گازهای سمی ناشی از بمباران اعلام شده است.

واکنش‌ها

شهادت سید حسن نصرالله واکنش‌‌های متعددی را در پی داشت. سید علی خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران و مراجع تقلید همچون سید علی سیستانی، ناصر مکارم شیرازی، حسین نوری همدانی، جعفر سبحانی، سید موسی شبیری زنجانی، عبدالله جوادی آملی، بشیرحسین نجفی حسین وحیدخراسانی همچنین جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و مجمع جهانی اهل‌بیت پیام تسلیت صادر کردند.

دولت و مقامات کشورهای مختلف همچون ایران، روسیه، عراق، یمن، کوبا، ونزوئلا و گروه‌های مقاومت مانند جنبش حماس، جنبش جهاد اسلامی فلسطین، جنبش انصارالله یمن، جنبش فتح، گروه عصائب اهل الحق، جنبش امل لبنان، سید عمار حکیم، رهبر جریان حکمت ملی عراق، مقتدی صدر، رهبر جریان صدر در عراق،[۹۰] حزب جماعت اسلامی پاکستان و حزب جمعیت علمای اسلام پاکستان نیز با صدور بیانیه‌ای شهادت سید حسن را تسلیت گفتند و حملات اسرائیل را محکوم کردند.

در ایران پنج روز و در لبنان، سوریه و عراق یمن سه روز عزای عمومی اعلام شد. حوزه‌های علمیه ایران روز یک‌شنبه تعطیل اعلام شد و طلاب و روحانیون در محکومیت جنایت‌های رژیم صهیونیستی اجتماع و راهپیمایی کردند در ایران تمامی سالن‌های سینما و تئاتر تعطیل شد.

مردم کشورهای گوناگون مانند ایران، پاکستان، یمن، اردن، مغرب، کرانه باختری (فلسطین)، بحرین، عراق در محکومیت ترور سید حسن و حمایت از حزب‌الله تجمع و تظاهرات برگزار کردند.

مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران، با تسلیت شهادت سید حسن نصرالله، صدور فرمان این حمله تروریستی را از نیویورک دانست و تصریح کرد که آمریکا نمی‌تواند خود را از همدستی با رژیم صهیونیستی تبرئه کند.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در پاسخ به ترور سید حسن نصرالله و اسماعیل هنیه (در ۱۰ مرداد سال ۱۴۰۳ش)، در ۱۰ مهر همان سال، عملیات وعده صادق ۲ را با شلیک ده‌ها موشک به مناطق نظامی و امنیتی اسرائیل انجام داد.

ترورهای نافرجام

به گزارش برخی خبرگزاری‌ها، سید حسن نصرالله به دلیل پیروزی‌هایی که در مقابل اسرائیل به دست آورد و به سبب به قدرت رسیدن حزب‌الله در دوران دبیرکلی او، بارها از سوی رژیم صهیونیستی مورد تهدید تروریستی واقع شده بود. برخی از این طرح‌های ترور عبارتند از:

• ۲۰۰۴م: سوء قصد از طریق مسمومیت غذایی
• ۲۰۰۶م: بمباران برج محل سکونت نصرالله توسط هواپیماهای اسرائیلی. در ۲۸ آوریل همین سال، گروه تروریستی که هدفشان حمله خمپاره‌ای به خودروی سید حسن نصرالله بود، دستگیر شدند و موفق به ترور او نشدند.
• ۲۰۱۱م: انفجار ساختمانی که تصور می‌شد سید حسن نصرالله در آن حضور دارد توسط هواپیماهای اسرائیلی.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: ما در این روزها عزاداریم؛ بخصوص بنده، بجد عزادار هستم. حادثه‌ای که اتّفاق افتاد حادثه‌ی کوچکی نیست؛ فقدان آقای سیّدحسن نصرالله حادثه‌ی کمی نیست و جدّاً ما را عزادار کرده.